Ο πελάτης έχει πάντα δίκιο

Ο πελάτης έχει πάντα δίκιο
Σωκράτης Παπαχατζής

Όταν οι αγανακτισμένοι μουντζώνουν τους «αντιπρόσωπους του Έθνους» μέσα στη Βουλή, μουντζώνουν κατά κάποιο τρόπο τους εαυτούς τους. Κι ωστόσο, ανάμεσα στις γεμάτες χιούμορ τοποθετήσεις τους που ακούγονται στα ρεπορτάζ, το μόνο που δεν εμφανίζεται ποτέ είναι μια νότα αυτοκριτικής. Ένα ταμπού με αυτήν –αντίδραση στις ενοχές που καλλιεργεί ο κύριος Πάγκαλος– διέπει τις συγκεντρώσεις ανθρώπων που, άλλωστε, οι συνθήκες ζωής τους καθιστούν την αυτοκριτική, πολυτέλεια. Άλλο χαρακτηριστικό των συγκεντρώσεων είναι η διαφύλαξη ως κόρης οφθαλμού της υπερκομματικής τους παρθενίας.
Ωστόσο, είτε απέχοντας, είτε ψηφίζοντας, τους βουλευτές στη Βουλή τούς φέρνει ο «λαός». Και οι επιλογές του ήταν πάντα υπαγορευμένες από θεμιτά ή αθέμιτα συμφέροντα. Οι περισσότεροι από εμάς δεν ενδιαφερθήκαμε ποτέ για την ουσία της πολιτικής, που αφορά στη συνάρτηση του προσωπικού συμφέροντος μ’ εκείνο του συνόλου. Ήταν πιο βολικό να εμπιστευόμαστε τις τύχες μας στα χέρια κάποιων άλλων. Τώρα, κατόπιν εορτής, ήρθε η ώρα της εκδίκησης. Το ενδιαφέρον για την πολιτική εξακολουθεί να ισούται με μηδέν. Όπως αναθέσαμε, ως απολίτικοι, σε κάποιους να μας «εκπροσωπούν», έτσι ζητάμε, ξανά ως απολίτικοι, την κεφαλή τους επί πίνακι. Ίσως τέτοια συμπεριφορά είναι δικαιολογημένη σε παιδιά που, στο κάτω κάτω, ουδείς ερώτησε αν ήθελαν να έρθουν στον κόσμο. Όχι όμως και σε ενηλίκους με το δικαίωμα του εκλέγεσθαι, του εκλέγειν και του ελέγχειν την εξουσία.
Καλά ως εδώ; Όχι ακριβώς. Υπάρχει ένα μικρό πρόβλημα. Μπορείς να κατηγορείς κάποιον για άγνοια, όταν η άγνοιά του είναι το πρώτο που αγνοεί; Μπορείς να κατηγορείς κάποιον για επιπολαιότητα όταν τα πάντα γύρω του εκτυλίσσονται με διαδικασίες κατεπείγοντος; Χρόνος για σκέψη δεν υπάρχει, χαλάρωση και διασκέδαση έχουν γίνει συνώνυμες της αποβλάκωσης, εκείνο που κυριαρχεί στο μυαλό των πολιτών – Βέγγων είναι το άγχος για το αύριο.
Μπορείς όμως να κατηγορήσεις εκείνον που ξέρει την κατάσταση και την εκμεταλλεύεται. Κι αυτό κάνουν, με εξαιρέσεις, εγχώριοι πολιτικοί και οι Ευρωπαίοι εταίροι με την βοήθειά τους. Γιατί δεν είναι δυνατόν να μην γνώριζαν, οι μεν και οι δε, ότι στο πλαίσιο μιας νομισματικής ένωσης κρατών ισχυρών και ανίσχυρων υπάρχουν πάντα τεράστιες ωφέλειες για τα πρώτα [βλ. Γερμανία] και αντίστοιχες ζημίες για τα δεύτερα [βλ. εμάς].
Το ενδεχόμενο πολιτικός να αγνοεί κάτι τέτοιο υπάγεται στην σφαίρα του ασυγχώρητου. Κάποιοι από αυτούς που διαχειρίσθηκαν τις τύχες μας θα έπρεπε να αλειφθούν με πίσσα και πούπουλα στη μέση της πλατείας, με την εικόνα να μεταδίδεται παντού από γιγαντοοθόνες, δίδαγμα για τις γενιές των πολιτικών που θα έρθουν.
Υπό αυτό το πρίσμα, η συγκέντρωση των αγανακτισμένων ξεφεύγει της δυνατότητας κριτικής, εμφανιζόμενη με την νομοτέλεια μετεωρολογικού φαινομένου που ξεσπά αδιακρίτως επί δικαίων και αδίκων. Πίσω από τις ήπιες, γηπεδικού τύπου εκδηλώσεις, καραδοκεί, έτοιμο να εκδηλωθεί, το λυντσαριστικό μίσος.
Τράγκες και Λαζόπουλοι, δημηγορούντες και επιπλέοντες στην αναμπουμπούλα, κρατούν ζεστό το καζάνι, προσέχοντας μη χρεωθούν τυχόν παρεκτροπές από την ομαλότητα. Τα κόμματα χαιρετίζουν τις συγκεντρώσεις… τονίζοντας την υπερκομματική τους διάσταση… Ακόμα και το ΚΚΕ κρατά ήπιους τόνους στην κατ’ ουσία αυστηρή κριτική του. Ουδείς τολμά να εναντιωθεί στη λαϊκή βούληση. Ακόμα και όταν ο πελάτης διαμαρτύρεται, βρίζει ή απειλεί, δεν παύει να έχει δίκιο.
Όχι τυχαία, το φαινόμενο [πιο συναφείς απ’ όσο νομίζεται με τα των μουσουλμανικών κοινωνιών], ταυτίστηκε με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τις πρώτες μέρες η εικόνα της οργής του πλήθους ήταν… η εικόνα της δύναμης του Facebook. Αυτό που συντελείται σε βάθος χρόνου είναι η μεταφορά της χαοτικής virtual διαδραστικότητας των νέων μέσων στην αληθινή ζωή. Έχουμε εδώ μια ακόμα παραλλαγή τής [χαμένης από χέρι] μάχης λόγου-εικόνας: το πλήθος είναι εδώ για να διεκδικήσει «κάτι» αποκλειστικά με την παρουσία του. Ο λόγος αρχίζει και τελειώνει με τη λέξη «αγανακτισμένοι», ως λεζάντα κάτω από την εικόνα. Ο μόνος τρόπος να λειτουργήσει όλο αυτό θετικά ως απειλή: Μια προβοκάτσια, μια λάθος εντολή στα «όργανα» αρκούν για να φέρουν την καταστροφή.
Γιατί ουσιαστική αντίδραση μπορεί να προέλθει μόνο από φορείς που διεκδικούν με αξιώσεις την εξουσία. Η ολική απόρριψη του πολιτικού κόσμου, με το thumbs up των διαπλεκόμενων μεγαλοεργολάβων-ιδιοκτητών ΜΜΕ, οδηγεί απλώς στο ξαναμοίρασμα της τράπουλας, με προώθηση κάποιων από τα ίδια πρόσωπα με νέους ρόλους. Άλλωστε και τα όποια νέα πρόσωπα καθιερώνονται με την υποστήριξη των παραδοσιακών κέντρων. Κι αν κάτι αλλάζει, είναι οι ελιγμοί με τους οποίους τα κέντρα επανατοποθετούνται στις νέες πραγματικότητες.

Πηγή: περιοδικό «Ήχος και Εικόνα», τ. 459, Ιούνιος 2011
socrates@hxos.gr

Φωτογραφία: γκράφιτι στη Βουδαπέστη