Fahrenheit 451
Γράφει ο Γιώργος Φ. Φωτιάδης
Το ηθικό χρέος
Όρσον Γουέλς
«Αν έχεις γεννηθεί ελεύθερος σημαίνει πως έχεις γεννηθεί χρεωμένος: το να ζεις ελεύθερος δίχως να πολεμάς τη δουλεία ισούται με αισχροκέρδεια. Σήμερα απόλαυσα το μεσημεριανό μου σε ένα μέρος όπου οι μαύροι δεν μπορούν να πατήσουν παρά μονάχα για να σερβίρουν τους λευκούς αδερφούς τους κι αργότερα άκουσα από μακριά το μέλος κάποιας ανώτερης φυλής ή κάτι παρόμοιο να απευθύνεται στο πλήθος που τον άκουγε και να λέει πως κάτι πρέπει να γίνει για να καταπιέσουν τους εβραίους. Συνάντησα κατοίκους του Νότου που αναμένουν και φοβούνται μία εξέγερση των μαύρων. Δε βρίσκω κανένα λόγο να εξαιρέσω αυτό το θέμα από τη δημόσια συζήτηση. Ίσως πράγματι μέσα σε αυτό το δέκα τοις εκατό των απόβλητων του αμερικανικού λαού να υπάρχουν εκείνοι που θα απαντήσουν στα κτυπήματα των καταπιεστών τους. Αν προσπαθήσεις να σταματήσεις τον όχλο, ο όχλος θα θεριέψει. Ποιος θα σταματήσει τον όχλο; Εμείς εδώ μιλάμε για την ειρήνη. Οι μαύροι, οι καφετιοί, οι κίτρινοι θα πρέπει να μπορούν να ψηφίζουν ελεύθερα σε μια τέτοια ειρήνη. Συζητάμε για τις Μεγάλες Δυνάμεις. Όμως σε τούτο τον πόλεμο διαθέτουμε ένα γενναίο σύμμαχο που ωστόσο σπάνια τον αναφέρουμε σε αυτούς τους προβληματισμούς. Εάν η Ευρωπαϊκή Αντίσταση παραμείνει έξω από το Τραπέζι των Διαπραγματεύσεων για την Ειρήνη, ασφαλώς και θα μπορούσε να επιτευχθεί μία απλούστερη ειρήνη. Ωστόσο, αυτή η ειρήνη θα είναι πολύ σύντομη. Οι φολιδωτοί δεινόσαυροι της αντίδρασης θα γράψουν πως είμαι ένας κομμουνιστής. Όμως οι κομμουνιστές υποστηρίζουν διαφορετικά πράγματα. Εγώ είμαι ένας υπεραμειβόμενος κινηματογραφικός παραγωγός που έχει πολλούς λόγους να είναι ικανοποιημένος, και πράγματι αυτό κάνω, από την πλήρη εφαρμογή του κερδοσκοπικού συστήματος. Συμφωνώ απόλυτα με την ιδέα να βγάζει κανείς χρήματα, υπό την προϋπόθεση να τα κερδίζει επαξίως από την εργασία του. Και για να μην θεωρήσετε πως εμφανίζομαι δημοσίως σεμνός και συνεσταλμένος, θα παραδεχτώ μονάχα πως ο καθένας δικαιούται τόσα αγαθά όσα μπορώ να αποκτήσω εγώ ο ίδιος από το εισόδημά μου. Και βέβαια, το δικαίωμά μου να αποκτήσω περισσότερα από όσα χρειάζομαι αναιρείται εάν αντιθέτως δεν το χρησιμοποιήσω για να βοηθήσω αυτούς που διαθέτουν λιγότερα. Αυτή η έννοια της αλληλεξάρτησης της ανθρωπότητας προηγείται χρονικώς του Καρλ Μαρξ.
Ο άνθρωπος αναγνώρισε την ευθύνη του προς τον άλλο, τη στιγμή που ο πρώτος δολοφόνος βροντοφώναξε προς τον θεό: «Μὴ φύλαξ τοῦἀδελφοῦ μου εἰμὶἐγώ;». Παρ’ όλα αυτά, όλοι όσοι συμμετέχουν στη σημερινή συνωμοσία ενάντια της ελευθερίας έχουν σκοπό να θάψουν βαθιά μέσα στη γη όλες τις κοινωνικές αρετές αποκαλώντας κομμουνισμό ακόμη και την απλούστερη διατύπωσή τους. Τα νέα από τον πόλεμο μάς αποκαλύπτουν πως υπάρχουν πολύ χειρότερες μορφές εκμετάλλευσης. Κι όμως, οι περήφανοι πολίτες του δικού μας δημοκρατικού πολιτεύματος γνωρίζουν πολύ καλά πως δεν ανήκει στα ρωσικά Σοβιέτ η πατρότητα της ιδέας πως όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ίσοι. Το δικό μου θέμα σήμερα είναι αυτό του ηθικού χρέους. Κατά συνέπεια θα ήθελα να μιλήσω σε αυτό το σημείο για το χρέος που συνοδεύει την ιδιοκτησία. Πιστεύω ότι οφείλω το κέρδος που αποκομίζω στους ανθρώπους από τους οποίους το αποκομίζω. Εάν αυτό αποτελεί ριζοσπαστική άποψη είναι ταυτόχρονα κοινός τόπος για τους περισσότερους από εμάς στη σόου μπίζνες, καθώς όλοι μας συμφωνούμε πως κάθε δημόσιο πρόσωπο οφείλει τη θέση και την επιτυχία του στο κοινό. Πρόκειται για ένα χρέος πληρωτέο σε παροχή υπηρεσιών και υψηλότατες προσπάθειες εκ μέρους του οφειλέτη. Η επέκταση αυτού του ηθικού επιχειρήματος υποστηρίζει πως κανείς δεν κατέχει τίποτα οριστικά κι αμετάκλητα εφόσον το κατέχει δίχως να καταβάλλει το ανάλογο αντίτιμο. Ένας γάμος ουδέποτε εξαγόρασε μια γυναίκα. H αφοσίωση ενός παιδιού ποτέ δεν ανήκει δικαιωματικά σε κάποιον άντρα παρά μονάχα στη μητέρα που το φέρνει στη ζωή. Κάθε ημέρα πρέπει να παράγουμε αυτό που κατέχουμε. Ένας υγιής άνθρωπος οφείλει στους αρρώστους όλα όσα μπορεί να κάνει για λογαριασμό τους. Ένας μορφωμένος άνθρωπος οφείλει στους αδαείς όλα όσα μπορεί να κάνει για λογαριασμό τους. Ένας ελεύθερος άνθρωπος οφείλει στους είλωτες του κόσμου όλα όσα μπορεί να κάνει για λογαριασμό τους. Κι αυτά που μπορούν να γίνουν είναι περισσότερα, πολύ περισσότερα από καλές πράξεις, χριστουγεννιάτικα καλάθια, δωρεές και φιλοδωρήματα, συσσίτια και περιοδεύουσες παραστάσεις. Μονάχα ένα πράγμα πρέπει να γίνει για τους σκλάβους· να τους ελευθερώσουμε. Ακόμη κι όταν όλες οι φασιστικές στρατιές θα έχουν επισήμως παραδοθεί, το τέλος του φασισμού θα είναι πάρα πολύ μακριά. Τούτος ο παγκόσμιος αγώνας δεν είναι μελόδραμα. Η ανακωχή δε θα είναι το χάπι εντ. Οι άνθρωποι ξέρουν πως η ειρήνη κερδίζεται πολύ πιο δύσκολα απ’ ό,τι ο πόλεμος. Και πολύ σύντομα θα αρχίσετε να ακούτε πολλά ευνοϊκά σχόλια για εκείνο το είδος της πολιτικής που ονομάζεται «ρεαλιστική» […] Ο ιδεαλισμός όμως θα ήταν πιο πρακτικός· ένα μέτρο θάρρους. Όμως ο κυνισμός δεν ανέχεται την έννοια του θάρρους, κάποια ελάχιστη πίστη στην αξιοπρέπεια έστω, μια πολύ συγκεκριμένη έκφραση της ευθύνης που έχει ο κάθε άνθρωπος απέναντι στον άλλο. Όμως αυτά είναι πράγματα άλλου είδους: εκείνου από το οποίο είναι φτιαγμένα τα όνειρα. Μ’ αυτόν τον τρόπο θα είχαν σώσει τον κόσμο από την χρεοκοπία και θα είχαν γλιτώσει περίπου είκοσι εκατομμύρια ζωές. Όχι όμως, το να ξαναδώσεις πίσω τον κόσμο στους κατοίκους του είναι μία πολύ σοβαρή δουλειά για τους μονοδιάστατα πρακτικούς ανθρώπους· είναι ένα πολύ γενναίο έργο για να το εμπιστευτείς στον πεσιμισμό. Οι αρχιτέκτονες μιας διαρκούς ειρήνης πρέπει να διαθέτουν την ικανότητα της ελπίδας. Πρέπει να πιστεύουν στους ανθρώπους, όλους τους ανθρώπους. Πρέπει να βλέπουν τις μακρινές εικόνες του μέλλοντος των ανθρώπων. Ο θεός τούς έχει χαρίσει ακλόνητη ελπίδα και σ’ εμάς τους υπόλοιπους σταθερή υπομονή. Γιατί δεν πρέπει να προσδοκάμε από καμιά ηγεσία μια γυαλιστερή, προκατασκευασμένη εποχή όσο ζούμε. Κανείς από εμάς δεν θα ζήσει για να δει μια άμεμπτη ειρήνη. Αγωνιζόμαστε και προσευχόμαστε και πεθαίνουμε γι’ αυτό που πρόκειται νάρθει όταν εμείς θα έχουμε φύγει. Τα παιδιά των παιδιών μας είναι οι πρόγονοι ενός ελεύθερου λαού. Εμείς χαιρετίζουμε το μέλλον, εκείνους. Στην ιστορία που δεν έχει ακόμη γραφτεί, στέλνουμε τους χαιρετισμούς μας. Και στις γενιές που κρύβουμε στα λαγόνια μας λέμε: Νά ’χετε καλή καρδιά. Τούτος ο αγώνας το αξίζει».
[Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο τ. Οκτωβρίου 1943 του αμερικανικού περιοδικού FreeWorld.
Αφιερώνεται στη μνήμη του Νέλσον Μαντέλα.]
Πηγή περιοδικό/μπλογκ: Εξώστης, 12 Δεκεμβρίου 2013
Πηγή http://www.exostispress.gr/Article/Fahrenheit-451-to-ithiko-xreos-480#ixzz2o8RYDKPf
«Αν έχεις γεννηθεί ελεύθερος σημαίνει πως έχεις γεννηθεί χρεωμένος: το να ζεις ελεύθερος δίχως να πολεμάς τη δουλεία ισούται με αισχροκέρδεια. Σήμερα απόλαυσα το μεσημεριανό μου σε ένα μέρος όπου οι μαύροι δεν μπορούν να πατήσουν παρά μονάχα για να σερβίρουν τους λευκούς αδερφούς τους κι αργότερα άκουσα από μακριά το μέλος κάποιας ανώτερης φυλής ή κάτι παρόμοιο να απευθύνεται στο πλήθος που τον άκουγε και να λέει πως κάτι πρέπει να γίνει για να καταπιέσουν τους εβραίους. Συνάντησα κατοίκους του Νότου που αναμένουν και φοβούνται μία εξέγερση των μαύρων. Δε βρίσκω κανένα λόγο να εξαιρέσω αυτό το θέμα από τη δημόσια συζήτηση. Ίσως πράγματι μέσα σε αυτό το δέκα τοις εκατό των απόβλητων του αμερικανικού λαού να υπάρχουν εκείνοι που θα απαντήσουν στα κτυπήματα των καταπιεστών τους. Αν προσπαθήσεις να σταματήσεις τον όχλο, ο όχλος θα θεριέψει. Ποιος θα σταματήσει τον όχλο; Εμείς εδώ μιλάμε για την ειρήνη. Οι μαύροι, οι καφετιοί, οι κίτρινοι θα πρέπει να μπορούν να ψηφίζουν ελεύθερα σε μια τέτοια ειρήνη. Συζητάμε για τις Μεγάλες Δυνάμεις. Όμως σε τούτο τον πόλεμο διαθέτουμε ένα γενναίο σύμμαχο που ωστόσο σπάνια τον αναφέρουμε σε αυτούς τους προβληματισμούς. Εάν η Ευρωπαϊκή Αντίσταση παραμείνει έξω από το Τραπέζι των Διαπραγματεύσεων για την Ειρήνη, ασφαλώς και θα μπορούσε να επιτευχθεί μία απλούστερη ειρήνη. Ωστόσο, αυτή η ειρήνη θα είναι πολύ σύντομη. Οι φολιδωτοί δεινόσαυροι της αντίδρασης θα γράψουν πως είμαι ένας κομμουνιστής. Όμως οι κομμουνιστές υποστηρίζουν διαφορετικά πράγματα. Εγώ είμαι ένας υπεραμειβόμενος κινηματογραφικός παραγωγός που έχει πολλούς λόγους να είναι ικανοποιημένος, και πράγματι αυτό κάνω, από την πλήρη εφαρμογή του κερδοσκοπικού συστήματος. Συμφωνώ απόλυτα με την ιδέα να βγάζει κανείς χρήματα, υπό την προϋπόθεση να τα κερδίζει επαξίως από την εργασία του. Και για να μην θεωρήσετε πως εμφανίζομαι δημοσίως σεμνός και συνεσταλμένος, θα παραδεχτώ μονάχα πως ο καθένας δικαιούται τόσα αγαθά όσα μπορώ να αποκτήσω εγώ ο ίδιος από το εισόδημά μου. Και βέβαια, το δικαίωμά μου να αποκτήσω περισσότερα από όσα χρειάζομαι αναιρείται εάν αντιθέτως δεν το χρησιμοποιήσω για να βοηθήσω αυτούς που διαθέτουν λιγότερα. Αυτή η έννοια της αλληλεξάρτησης της ανθρωπότητας προηγείται χρονικώς του Καρλ Μαρξ.
Ο άνθρωπος αναγνώρισε την ευθύνη του προς τον άλλο, τη στιγμή που ο πρώτος δολοφόνος βροντοφώναξε προς τον θεό: «Μὴ φύλαξ τοῦἀδελφοῦ μου εἰμὶἐγώ;». Παρ’ όλα αυτά, όλοι όσοι συμμετέχουν στη σημερινή συνωμοσία ενάντια της ελευθερίας έχουν σκοπό να θάψουν βαθιά μέσα στη γη όλες τις κοινωνικές αρετές αποκαλώντας κομμουνισμό ακόμη και την απλούστερη διατύπωσή τους. Τα νέα από τον πόλεμο μάς αποκαλύπτουν πως υπάρχουν πολύ χειρότερες μορφές εκμετάλλευσης. Κι όμως, οι περήφανοι πολίτες του δικού μας δημοκρατικού πολιτεύματος γνωρίζουν πολύ καλά πως δεν ανήκει στα ρωσικά Σοβιέτ η πατρότητα της ιδέας πως όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ίσοι. Το δικό μου θέμα σήμερα είναι αυτό του ηθικού χρέους. Κατά συνέπεια θα ήθελα να μιλήσω σε αυτό το σημείο για το χρέος που συνοδεύει την ιδιοκτησία. Πιστεύω ότι οφείλω το κέρδος που αποκομίζω στους ανθρώπους από τους οποίους το αποκομίζω. Εάν αυτό αποτελεί ριζοσπαστική άποψη είναι ταυτόχρονα κοινός τόπος για τους περισσότερους από εμάς στη σόου μπίζνες, καθώς όλοι μας συμφωνούμε πως κάθε δημόσιο πρόσωπο οφείλει τη θέση και την επιτυχία του στο κοινό. Πρόκειται για ένα χρέος πληρωτέο σε παροχή υπηρεσιών και υψηλότατες προσπάθειες εκ μέρους του οφειλέτη. Η επέκταση αυτού του ηθικού επιχειρήματος υποστηρίζει πως κανείς δεν κατέχει τίποτα οριστικά κι αμετάκλητα εφόσον το κατέχει δίχως να καταβάλλει το ανάλογο αντίτιμο. Ένας γάμος ουδέποτε εξαγόρασε μια γυναίκα. H αφοσίωση ενός παιδιού ποτέ δεν ανήκει δικαιωματικά σε κάποιον άντρα παρά μονάχα στη μητέρα που το φέρνει στη ζωή. Κάθε ημέρα πρέπει να παράγουμε αυτό που κατέχουμε. Ένας υγιής άνθρωπος οφείλει στους αρρώστους όλα όσα μπορεί να κάνει για λογαριασμό τους. Ένας μορφωμένος άνθρωπος οφείλει στους αδαείς όλα όσα μπορεί να κάνει για λογαριασμό τους. Ένας ελεύθερος άνθρωπος οφείλει στους είλωτες του κόσμου όλα όσα μπορεί να κάνει για λογαριασμό τους. Κι αυτά που μπορούν να γίνουν είναι περισσότερα, πολύ περισσότερα από καλές πράξεις, χριστουγεννιάτικα καλάθια, δωρεές και φιλοδωρήματα, συσσίτια και περιοδεύουσες παραστάσεις. Μονάχα ένα πράγμα πρέπει να γίνει για τους σκλάβους· να τους ελευθερώσουμε. Ακόμη κι όταν όλες οι φασιστικές στρατιές θα έχουν επισήμως παραδοθεί, το τέλος του φασισμού θα είναι πάρα πολύ μακριά. Τούτος ο παγκόσμιος αγώνας δεν είναι μελόδραμα. Η ανακωχή δε θα είναι το χάπι εντ. Οι άνθρωποι ξέρουν πως η ειρήνη κερδίζεται πολύ πιο δύσκολα απ’ ό,τι ο πόλεμος. Και πολύ σύντομα θα αρχίσετε να ακούτε πολλά ευνοϊκά σχόλια για εκείνο το είδος της πολιτικής που ονομάζεται «ρεαλιστική» […] Ο ιδεαλισμός όμως θα ήταν πιο πρακτικός· ένα μέτρο θάρρους. Όμως ο κυνισμός δεν ανέχεται την έννοια του θάρρους, κάποια ελάχιστη πίστη στην αξιοπρέπεια έστω, μια πολύ συγκεκριμένη έκφραση της ευθύνης που έχει ο κάθε άνθρωπος απέναντι στον άλλο. Όμως αυτά είναι πράγματα άλλου είδους: εκείνου από το οποίο είναι φτιαγμένα τα όνειρα. Μ’ αυτόν τον τρόπο θα είχαν σώσει τον κόσμο από την χρεοκοπία και θα είχαν γλιτώσει περίπου είκοσι εκατομμύρια ζωές. Όχι όμως, το να ξαναδώσεις πίσω τον κόσμο στους κατοίκους του είναι μία πολύ σοβαρή δουλειά για τους μονοδιάστατα πρακτικούς ανθρώπους· είναι ένα πολύ γενναίο έργο για να το εμπιστευτείς στον πεσιμισμό. Οι αρχιτέκτονες μιας διαρκούς ειρήνης πρέπει να διαθέτουν την ικανότητα της ελπίδας. Πρέπει να πιστεύουν στους ανθρώπους, όλους τους ανθρώπους. Πρέπει να βλέπουν τις μακρινές εικόνες του μέλλοντος των ανθρώπων. Ο θεός τούς έχει χαρίσει ακλόνητη ελπίδα και σ’ εμάς τους υπόλοιπους σταθερή υπομονή. Γιατί δεν πρέπει να προσδοκάμε από καμιά ηγεσία μια γυαλιστερή, προκατασκευασμένη εποχή όσο ζούμε. Κανείς από εμάς δεν θα ζήσει για να δει μια άμεμπτη ειρήνη. Αγωνιζόμαστε και προσευχόμαστε και πεθαίνουμε γι’ αυτό που πρόκειται νάρθει όταν εμείς θα έχουμε φύγει. Τα παιδιά των παιδιών μας είναι οι πρόγονοι ενός ελεύθερου λαού. Εμείς χαιρετίζουμε το μέλλον, εκείνους. Στην ιστορία που δεν έχει ακόμη γραφτεί, στέλνουμε τους χαιρετισμούς μας. Και στις γενιές που κρύβουμε στα λαγόνια μας λέμε: Νά ’χετε καλή καρδιά. Τούτος ο αγώνας το αξίζει».
[Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο τ. Οκτωβρίου 1943 του αμερικανικού περιοδικού FreeWorld.
Αφιερώνεται στη μνήμη του Νέλσον Μαντέλα.]
Πηγή περιοδικό/μπλογκ: Εξώστης, 12 Δεκεμβρίου 2013
Πηγή http://www.exostispress.gr/Article/Fahrenheit-451-to-ithiko-xreos-480#ixzz2o8RYDKPf
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου